Kelas 8 Wulangan 3: Memahami teks legenda/asal-usul tempat. ~ Sinau Bahasa Jawa Siswa OneJatra

Kompetensi Dasar:

3.3. Memahami teks legenda/asal-usul tempat.

Indikator:

Ø 👉 Menyebutkan kata sukar dalam teks cerita legenda.

Ø 👉 Menjawab pertanyaan isi teks cerita legenda.

Ø 👉 Mengidentifikasi tembung homograf dalam teks cerita legenda.

Ø 👉 Mengidentifikasi jeneng panggonan yang ada dalam teks cerita legenda.

Ø 👉 Melengkapi kalimat dengan tembung homograf.

Ø 👉 Melengkapi kalimat dengan jeneng panggonan.

Ø 👉 Menerapkan tembung homograf dalam kalimat.

Ø 👉 Menerapkan jeneng panggonan dalam kalimat.

Ø 👉 Menerapkan unggah-ungguh basa krama alus.

A Ayo maca teks cerita legenda iki!

DUMADOSIPUN DUSUN BABAKAN

Dusun Babakan kalebet tlatah Kecamatan Lebaksiu Kabupaten Tegal. Peneripun saking pusat pamarentahan Kabupaten Tegal utawi Alun-alun Hanggawana mangidul udakara 4 km, nanging menawi saking terminal Dukuhsalam namung 2 Km. Dusun menika kalebet ingkang pasitenipun subur mila cocok sanget kangge tetanen. Para warganipun kathah ingkang pakaryanipun among tani. Kulawarganipun gesang gemah ripah loh jinawi. Ing papan ngriki samenika wonten pondhok pesantren kaliyan MTs Model Babakan.

Kadospundi larah-larahipun dusun Babakan menika? Para siswa siswi pengin mangertos?

Kacariyos nalika abad kaping 17 awal, Ki Ageng Sebayu kagungan putri asma NI KEN JAYANTI utawi kesuwur kanthi jeneng NI KEN SUBALEKSANA. Ni Ken Jayanti menika ayu sanget saking ayunipun ngantos kondhang dumugi sanes panggenan malah kepara sajawining Pulo Jawa. Sebabipun menapa kok kondhang? Amargi Ki Ageng Sebayu kegolong bangsawan ingkang wekdal semanten keplesit minangka among tani ugi ulama, ingkang nyebar ngrembakaken agama Islam ing tlatah Kabupaten Tegal.

Saking kawentaring ayunipun Ni Ken Jayanti lajeng kathah para putra adipati ugi bupati, malah kepara putra nata ing Mataram inggih lajeng sami nyatakaken arsa ngebun-ebun enjing pisan.

Ki Ageng Subayu ngantos judheg penggalihipun, amargi boten saget nolak ugi boten saget nampi sedaya. Dados cethanipun ingkang kedah krama angsal Ni Ken Jayanti kedah namung satunggal. Ki Ageng Subayu lajeng maneges dhumateng Gusti Ingkang Akarya Jagad kanthi sholat tahajud. Wusana lajeng wonten swanten tanpa rupi.

”Ki Ageng, sira ora usah bingung ing pamilihmu sing bakal bisa dadi mantunira ora liya yaiku sawijine priya linuwih sing wektu saiki lagi nyamur lan nglakoni dadi santri. Kanggo mutusake pamilihmu, becik sira nganakna sayembara pilih. Sapa bae sing bisa negor wit jati sing dumunung ing sakidule wringin kembar, yaiku jodhone putrimu.”

Lejar penggalihipun Ki Ageng Subayu, enjangipun lajeng nimbali para santri dipundhawuhi supados nyebaraken isi sayembara wau.

Para putra bupati ugi adipati ing saindenging Nuswantara lajeng sami tindak dhateng Tegal, njujug ing dalemipun Ki Ageng Subayu ing dusun Rejasa (samenika dusun Timbangrejo, Kecamatan Lebaksiu). Para putra bupati lan adipati dipundhawuhi manggen saleripun wringin kembar, sadaya sami yasa tendha piyambak-piyambak. Kathahipun tendha gunggung ngantos SELAWE.

Enjangipun lajeng dipunwiwiti negor taneman jatos ingkang agengipun boten limrah, umuripun kaetang sampun atusan taun. Kathah ingkang sami ningali, wonten ingkang ngeyup ing ngandhapipun taneman cecek, taneman lamtoro, taneman pelem ingkang kathah cecekipun. Satunggal mbaka satunggal satriya pinunjul sami nyobi negor taneman jatos manut kaliyan nomer undhi sayembaranipun. Gandheng tanemanipun agengipun boten mupakat, milanipun boten wonten ingkang saged tatas ing wekdal sedinten, malah kapara namung cecel kulitipun thok.

Mesthinipun gandheng sampun sedinten boten saget rubuh, lan tenaganipun sampun sayah sanget, milanipun dipunsarujuki saben penglamar namung dipunwatesi sedinten mawon. Boten kenging ngluwihi saking sedinten, amargi panglamaripun kathah.

Enjangipun saderengipun sayembara kawiwitan malih, taneman jatos dipuntliti rumiyin bokmenawi wonten ingkang tumindak boten jujur ing wayah dalu. Kados menapa kagetipun para santri lan para satriya ingkang sami tumut sayembara jalaran taneman jatos menika wangsul wetah kados wingi uni. Milanipun lajeng sami rembagan, kadospundi caranipun anggenipun negor supados rampung sedinten, ateges wekdal sedinten taneman jatos kedah rubuh.

Wola-wali para satriya nyobi negor jatos menika, nanging prasasat namung mbabaki kulit jatos thok. Gampilipun cariyos para satriya gagal boten wonten ingkang saget mrantasi damel.

Ki Ageng Subayu lajeng manages malih lan angsal wangsit menawi ingkang dados jodhonipun menika sampun dugi lan asmanipun Jadhug. Jadhug lajeng kadhawuhan nyobi negor jatos ngarang ingkang njenggarang dhuwuripun sundhul langit. Jadhug sendika dhawuh. Saderengipun tumandang damel, Jadhug semedi wonten ing sangandhapipun taneman jatos ngarang menika, manages marang Allah SWT menawi pancen Ni Ken Jayanti jodhonipun, taneman jatos menika saget rubuh. Ki Jadhug lajeng ngusap taneman jatos ingkang badhe dipuntegor menika. Kanthi kekiyatan ingkang ngedab-edabi taneman jatos ingkang dipuntapuk kaping tiga lajeng rubuh saoyod-oyodipun. Ron-ronipun sami rontok kemleyang ndhawahi sirah ugi geger tiyang-tiyang ingkang sami ningali. Pesantren geger lan Ki Jadhug estu kajodhokaken kaliyan Ni Ken Jayanti.

Criyos menika lajeng nuwuhaken dusun-dusun BABAKAN saking kedadosan wit jati ingkang dipuntegor namung babak thok, JATILAWANG saking tembung jatos (jati) ingkang suwala (angel). Dusun SLAWI ingkang asalipun saking tembung SELAWE. JOMBLANG (jomblong = gumun).

Dene Ki jadhug pranyata salah sawijining pangeran Mataram ingkang asma Pangeran Slarong utawi Pangeran Purbaya. Dusun patilasane Ki Jadhug dipunjenengi dusun Jatipelag lan sacelakipun dipunjenengi Dusun Slarang.

Kabesut saking Pustaka Candra Edisi 198

B. Ayo dhiskusi karo kancamu sameja, kanggo mangsuli pitakon-pitakon sing ana gegayutane karo teks crita!

1. Putrane Ki Ageng Subayu kuwi asmane sapa?